Ушбу мақоламизда 2023 йилда эътибор қаратилиши керак бўлган энг яхши технология йўналишлари, уларнинг қўлланилиши ва улар ҳаётда қандай таъсир қилишини кўриб чиқамиз.
Ускуна ва дастурий таъминотни ишлаб чиқиш, маълумотларни таҳлил қилиш эҳтиёжлари, хавфсизлик масалалари, тиббий фавқулодда вазиятлар, барқарорлик, махфийлик муаммолари, уланиш ва алоқа соҳасидаги ютуқлар энг сўнгги технология тенденцияларини шаклланишига олиб келди.
Масофавий ва гибрид ишлашга кутилмаган ўтиш ҳам технология оламидаги баъзи ютуқларни янада кучайтирди.
COVID-19 пандемияси сабаб бўлган инсонларнинг ҳаракатланиши ва йиғилишларига чекловлари технологик лойиҳаларга тўсқинлик қилган бўлса-да, 2023 йилда ҳали эътибор қаратиш лозим бўлган кўпгина инновацион технологиялар мавжуд. Компаниялар янги меъёрларга мослашиб, бошқа корхоналарга ўз ишларини бошқаришда ёрдам бериш учун янгиланган технологияларни ишлаб чиқариб, янада чаққонроқ бўлишга эришишди.
Кириб келаётган 2023 йилда кузатилиши лозим бўлган 10 та энг яхши технология тенденциялари билан қуйида танишинг.
1. Сунъий интеллект асосида киберхавфсизлик
Киберҳужумлар, электрон почта фирибгарликлари ва таъмагир дастурлар сонининг кескин ўсиши киберхавфсизлик билан шуғулланувчи фирмаларини заифликларни бартараф этиш учун технологик ечимларни излашга мажбур қилмоқда. Жиноятчилар жисмоний шахсларнинг аккаунтларини, мамлакатларнинг муҳим инфратузилмасини ва ҳар қандай ҳажмдаги корхоналарни бузиб, миллионлаб доллар миқдорида зарар етказмоқда.
COVID-19 вирусига жавобан иш жойини рақамлаштириш ва масофавий ишлаш маълумотлар бузилиши ва йўқотишларни камайтириш учун ходимларни онлайн хавфсизлик бўйича қайта тайёрлашни устувор вазифа қилиб қўйди.
Корхоналар, шунингдек, зарар етказилганидан кейин таҳдидга жавоб бериш ўрнига, реал вақт режимида хакерлардан ҳимояланиш учун тармоқларни кузатиш ва ҳимоя қилиш учун сунъий интеллект (AI) каби янги киберхавфсизлик технологияларини ўзлаштирмоқда. Бундан ташқари, булутли сақлаш компаниялари онлайн маълумотларни сақлаш ва маълумотларни узатиш учун турли шифрлаш хизматларини таклиф қилмоқдалар.
2. 5G-технологиясини жорий қилиш
Statista Research[1] томонидан эълон қилинган Ericsson Mobility Report[2] ҳисоботига кўра, жорий йил якунигача 5G-технологияси обуналари бир миллиарддан ошади.
Масалан, 4G, видеоларни узлуксиз узатишда сезиларли яхшиланишларни олиб келган бўлсада, 5G тезлиги 100 баравар юқори, яъни юклаш, юклаб олиш, маълумотларни узатиш ва оқимлар анча тезлашади.
5G Интернет орқали ишлайдиган ақлли қурилмаларни улаш ва биргаликда ишлашни ўз ичига олган буюмлар Интернети (IoT) ни кувватлантиради.
4G-дан фарқли ўлароқ, кўплаб қурилмалар 5G тармоғига тезлик, кечикишсиз ва ишончлилик сезиларли даражада пасаймасдан уланиши мумкин. Бунинг сабаби, ҳар бир қурилма учун турли хизматларни таклиф қилувчи мустақил тармоқларни яратадиган тармоқни бўлиш хусусиятидир.
Бундан ташқари, 4G мобил тармоқлари одамлар гавжум жойда қийинчилик билан уланса, 5G ҳар квадрат километрга миллионлаб қурилмаларга радио тўлқинларини узата олади.
3. Хулқ-атвор Интернети (IoB)
Кўпгина мижозлар маълумотлари хизмат кўрсатувчи провайдерлар томонидан уйдаги IoT қурилмалари орқали тўпланади. Корхоналар таҳлилий ва катта маълумотлар усулларидан маълумотларнинг қийматини аниқлаш учун ҳозирда Internet of Behaviors (IoB) деб номланувчи маълумотлардан фойдаланмоқда.
Ушбу мижозлар маълумотларини кўриб чиқиш орқали корхоналар ўз хизматларини шахсийлаштириши, маҳсулотларини сотиши ва мижознинг компания билан тажрибасини яхшилаши мумкин.
Шахсийлаштирилган ечимлар муҳим бўлсада, компаниялар фойдаланувчиларни ушбу ечимларни ишлаб чиқиш учун улар билан шахсий маълумотларни алмашишга ишонтиришда мураккаб вазиятга дуч келишмоқда.
Веб-сайтларни бузиш ва бошқа киберхавфсизлик муаммолари ҳам мижозларни қимматли хизматлар эвазига ўз шахсий ҳаётини хавф остига қўйишдан безовта қилади. Маълумотлар тўплашнинг бошқача ёндашуви корхоналарнинг маълумотларни таҳлил қилиш эҳтиёжлари учун жуда муҳимдир.
4. Сунъий интеллект (AI) ва машинани ўрганиш
Сунъий интеллект дунёдаги энг изчил ривожланаётган технологиялардан биридир. Унинг кенг қўлланилиши соғлиқни сақлаш, хавфсизлик ва таълимдан логистика ва ахборот технологияларигача бўлган кўплаб соҳаларда ечимларни тақдим этиш салоҳиятини англатади.
Масалан, навигация иловалари драйверларни турли жойларга йўналтириш учун сунъий интеллектдан фойдаланади, машинани ўрганиш технологияси эса онлайн қидирув натижаларини тартиблайди ва таклифлар бериш орқали фойдаланувчи нимани қидираётганини тахмин қилади.
Сунъий интеллектнинг бошқа қўлланилиши ишлаб чиқаришни автоматлаштириш, ўзи бошқариладиган автомобилларни бошқариш, Siri ёки Google каби ақлли онлайн ёрдамчилар сифатида ишлашни ўз ичига олади.
Бундан ташқари, AI авиакомпанияларнинг чипталарини бронь қилиш ва меҳмонхоналарнинг хоналарини бронь қилишда ёрдам беради. Бироқ, эҳтимол, унинг энг катта кучи йирик ҳажмдаги маълумотларни таҳлил қилиш ва ташкилотлар томонидан стратегиялар ва ечимларни ишлаб чиқиш учун ишлатилиши мумкин бўлган ҳисоботларни тақдим этишдир.
5. Метакоинот
Facebook номининг Meta га ўзгариши ижтимоий уланишдаги навбатдаги эволюция сифатида тавсифланган метакоинотга эътибор қаратди.
Метакоинот — бу виртуал, уч ўлчовли макон бўлиб, одамлар мулоқот қилиш, ишлаш, харид қилиш, ҳамкорлик қилиш ёки ўйин ўйнаш учун аватар сифатида киришлари мумкин.
Компаниялар виртуал ҳақиқат (VR) ва кенгайтирилган ҳақиқат (AR) каби метакоинотни ҳаётга татбиқ этиш учун янги технологияларга сармоя киритмоқда. Масалан, VR минигарнитуралари одамларга рақамли дунёларни ўрганиш ва шўнғиш ҳамда тажриба алмашиш имконини беради.
MetaMetric Solutions маълумотларига кўра, ўтган йили Метакоинот кўчмас мулк сотуви 501 миллион долларга (411 миллион фунт стерлинг) етди ва бу йил аллақачон 85 миллион доллардан (70 миллион фунт) ошди. Blockchain технологияси туфайли одамлар ушбу виртуал активларга эгалик қилишлари ёки ҳатто ўйин ичидаги харидларни амалга оширишлари мумкин.
6. Blockchain технологиялари
Кўп йиллик ноаниқликдан сўнг, блокчейн технологияси ўзини кўплаб технологик муаммоларга муносиб ечим сифатида кўрсатмоқда.
Блокчейн — марказлашмаган маълумотларнинг тақсимланган дафтаридир ва у криптовалюталар, рақамли тўлов технологиялари, шифрлаш технологияси ва blokcheyn ўйинларини асосини ташкил этади. Контент яратувчилари рақамли ишлар ва хизматларни яратиш, уни онлайн сотиш ва криптовалюталарни ишлаб чиқариш учун алмаштириб бўлмайдиган блокчейн маълумотлар бирликларидан (NFTs) фойдаланишлари ортиб бораётган тенденциядир.
Блокчейнинг бухгалтерия китоби хусусияти тиббий маълумотлар ва бошқа шахсий ёзувларни сақлаш, муаллифлик ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, мулк ҳуқуқи эгаларини рўйхатга олиш, рақамли операцияларни кузатиш, NFT бозорларида савдо қилиш ва таъминот занжири мониторинги учун технологияни қўллаш имконини беради.
7. Тоза технологиялар (cleantech)
Барқарор ҳаётга интилиш тоза технологиялар ёки қисқаси, тоза технологиялар деб номланувчи янги технологияларнинг ривожланишига таъсир қилади.
Cleantech табиий ресурслардан фойдаланишни оптималлаштириш билан бирга маҳсулот ёки хизматларнинг атроф-муҳитга таъсирини камайтиради. Қайта тикланадиган энергия шамол, гидроэлектр ва қуёш энергияси қазиб олинадиган ёқилғиларга қараганда камроқ углерод изига эга бўлган барқарор технологияларни ривожлантиришнинг энг муҳим уриниши бўлди.
Ҳозирги вақтда тоза технологияларнинг энг яхши тенденциялари орасида қайта зарядланувчи батареялар, электр транспорт воситалари ва моторлар, қуёш панелларини ишлаб чиқиш, биоёқилғи билан ишлайдиган турбо генераторлар ва чиқиндиларни бошқариш технологиялари мавжуд. Криптовалютани ишалб чиқиш атроф-муҳит учун зарарли бўлганлиги сабабли, баъзи корхоналар Chia ва Cardano каби муқобил крипто тангаларни таклиф қилмоқдалар, улар Bitcoin кабиларга қараганда камроқ энергия сарфлайди.
8. Таълим технологиялари (edtech)
COVID-19 пандемияси бутун дунё бўйлаб мактабларнинг ёпилишига олиб келди, бу эса таълим соҳасига ва миллиардлаб ўқувчиларнинг синфдаги ўқишига зарар етказди.
Таълим технологиялари (edtech) компаниялари масофавий таълим учун рақамли платформаларни яратиш орқали ечимларни тақдим этиш учун пайдо бўлди. Талабаларга ўқитувчилар ва курсларга кириш имконини бериш учун онлайн таълим дастурлари ва видео конференция технологияларини яратиш учун стартаплар шакллантирилгани сабабли электрон таълим саноатига инвестициялар ортиб бормоқда.
Тажрибани ўйнаш орқали онлайн дарсларни қизиқарли қилиш мумкин. Сунъий интеллектни ўқитиш платформаларига интеграциялаш курс ишини шахсийлаштиради, талабаларнинг ўрганиш услубларини кузатиб боради, уларнинг муваффақияти ҳақида ҳисобот беради ва баҳолашни автоматлаштиради.
Бундан ташқари, сунъий интеллект мавжуд таълим мазмунини кўриб чиқиш ва дарсларга нима киритилиши кераклигини таъкидлаш орқали ўқув дастурларини яратиш жараёнини соддалаштиради.
9. Ҳамкорлик технологиялари
Офис ходимларига COVID-19 хавфсизлик қоидалари туфайли офисда ишлаш тақиқланган эди. Шундай қилиб, компаниялар офис созламаларини, ходимларни жалб қилиш ва иш оқимларини қайта яратиш учун ҳамкорлик технологияларидан фойдаланган ҳолда масофавий ишлашга ўтдилар.
Биргаликда ишлайдиган воситаларни лойиҳалаштирган компаниялар умумий онлайн иш жойларига янги ва кутилмаган талабни қондириш учун ўз хизматларини янгилаб, чизмачилик кенгашига қайтишди. Энг кенг тарқалган ҳамкорлик технологиялари Google Workspace ва Microsoft Teams дан таклиф этилади. Иккаласи ҳам ўзларининг рақамли иш жойлари учун хусусий лойиҳаларни бошқариш иловалари, учинчи томон интеграциялашган иловалари, хабар алмашиш иловалари, овозли қўнғироқлар ва видео конференция воситаларини таклиф қилади.
Биргаликда ишлайдиган технологияларнинг асосий афзалликлари ҳужжатларни синхронлаштириш ва ходимларнинг реал вақт режимида алоқаси бўлиб, ишнинг самарали бажарилишини таъминлайди.
10. Телесаломатлик
Пандемиянинг яна бир натижаси масофавий мониторинг, диагностика, баҳолаш ва шифокор-бемор консультациясини ўз ичига олган телесоғлиқни сақлаш хизматларига инвестицияларнинг ортиши бўлди. Руҳий саломатлик билан боғлиқ муаммолар бўлган одамлар, шунингдек, йўл-йўриқ ва ёрдам учун онлайн маслаҳатчиларга мурожаат қилишлари мумкин.
Соғлиқни сақлаш соҳасидаги инновацион мониторинг қурилмалари турмуш тарзи ўзгаришларини ва тананинг ички ҳолатини кузатиб боради ва шу билан юрак касалликлари каби фавқулодда вазиятларни башорат қилади. Беморларнинг контактсиз ўзаро таъсирини яхшилайдиган бошқа технологияларга телетиббиёт роботлари ва жарроҳлик роботлари киради.
Машинани ўрганиш алгоритмлари телесоғлиқни сақлаш соҳасида ҳам қўлланилмоқда. Сунъий интеллект телесоғлиқни сақлаш дастурларига ёзилиши керак бўлган беморларни танлаш учун маълумотларни сканерлаши ва агар беморнинг соғлиғи кўрсаткичлари олдиндан белгиланган чегарадан ошса, огоҳлантиришлар юбориши мумкин. Натижада, шифокорлар беморнинг кундалик даволанишини яхшироқ назорат қилишлари мумкин.
Хулоса
COVID-19 пандемияси сўнгги икки йил ичида технологик тараққиётга сезиларли таъсир кўрсатди. Одамлар соғлиқни сақлаш ва даволаниш имкониятларини яхшилаш, электрон тижорат ва рақамли тўловларни кучайтириш ва онлайн хавфсизликни кучайтириш ҳақида кўпроқ фикр юритадиган бўлишди. Бундан ташқари, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва барқарор технологиялардан фойдаланишни рағбатлантириш сайёрамизнинг келажаги учун яхши ишдир.
Таълим ва ҳамкорлик технологиялари биз ўрганиш ва ишлаш услубимизни ўзгартиришда давом этади ва сунъий интеллект энг яхши йўлни таҳлил қилишга ёрдам беради. Шу билан бирга, биз шахсий ҳаёт ва хавфсизликни ҳимоя қилиш учун янги технологияларни яратиш ва уларни тартибга солиш ўртасида мувозанатни топишимиз зарур.
